Πέμπτη, 00:01 - 07/01/2021

  Tweet

Η Ελλάδα σήμερα, του 2020 και της πανδημίας, είναι η χώρα που μόλις είχε βγει απόο ένα τούνελ της ιστορίας της. Βγήκε από ένα πεδίο αλληλεπίδρασης συστημικών φαινομένων, συχνά αντιθετικών, που συμπίεσαν τον μέσο πολίτη και τον εξάντλησαν οικονομικά και ψυχικά. Ο ίδιος όμως αυτός ’’μέσος’’ Έλληνας, μια νοητική κατασκευή που καλύπτει την έλλειψη της αστικής τάξης και την ισχυρή μικροαστική νοοτροπία των μεσαίων στρωμάτων, φρόντισε να χαθεί, μετά την μεταπολίτευση, μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Μεταξύ Ιστορίας και Μύθου. Με αναπόφευκτη την γνωστή νομοτελειακή κατάληξη: χάθηκε εντός του ισχυρού σημαίνοντος του καπιταλισμού που καλείται Χρέος.

Γιατί γράφω αυτές τις σκέψεις, εν μέσω αβεβαιότητας και θανατοστατιστικής, και πιάνομαι πάλι με την οικονομολογική διάσταση των πραγμάτων ; Μα γιατί όταν εμβολιαστούμε, και όταν με το καλό περιοριστεί η πανδημία, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε τις βασικές μας παθογένειες που έγιναν συνήθειες. Γιατί μπορεί να κλείνουμε πλέον ραντεβού με email στην εφορία για τις πολυετείς ρυθμίσεις οφειλών αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουμε εύκολα να φοροδιαφεύγουμε-ειδικά οι έχοντες. Μπορεί να ενισχυθήκαμε οικονομικά απο το πλεονασματικό και ψηφιακά εκσυγχρονισμένο Κράτος, σε πρωτοφανή βαθμό και έκταση, όμως το Δημόσιο που κατήργησε το φαξ και καλεί τους πολίτες να μπεί στις πλατφόρμες του, παραμένει δέσμιο μιας πατερναλιστικής νοοτροπίας, ενός άκρατου γραφειοκρατικού κηδεμονισμού, ενός χάσματος μεταξύ υπηρεσιών-πολίτη, το οποίο κανένα λογισμικό δεν μπορεί να γεφυρώσει( ρωτήστε τους μηχανικούς, τους λογιστές και τους δικηγόρους που χειρίζονται τις πλατφόρμες).

Ουδείς αμφισβητεί ότι αλλάξαν πολλά μετά από μια πολυετή αδράνεια και στασιμότητα. Αυτό που δεν άλλαξε όμως, εκτός απο τις χρόνιες παθογένειες που έθρεψαν τον Λεβιάθαν αλλά και διαμόρφωσαν καιροσκοπικές συνειδήσεις, είναι αυτό που πεισματικά απωθούμε στο συλλογικό ασυνείδητο. Είναι το μείζον εθνικό (και παγκόσμιο για να είμαστε ειλικρινείς) σύμπτωμα: οι εντεινόμενες ανισότητες που δεν φαίνονταν τόσες δεκαετίες λόγω της εξομοίωσης των καταναλωτικών δυνατοτήτων. Στην ουσία δεν άλλαξε αυτό που αρνούμασταν να δούμε οι περισσότεροι επειδή αποκτήσαμε καλό σπίτι και ακριβό αυτοκίνητο, ακριβά ρούχα και συχνές επισκέψεις στα καλά εστιατόρια.

Μιλάω για τις ταξικές διαφορές ως παράγωγο αποτέλεσμα της μακροοικονομικής αλλά και της μικροοικονομικής ανισορροπίας στην καθημερινότητα μας. Ο κορονοιός ήλθε σε μια συγκυρία όπου σήκωναν κεφάλι οι μικρομεσαίοι, ενώ δειλά-δειλά κάποιοι έχοντες άρχισαν να σκέφτονται πως να αξιοποιήσουν ρευστότητα και πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα. Η Ελλάδα ήταν όμως κατά βάση χώρα μικρομάγαζων. Πολλών μικρών τουριστικών μονάδων και ενοικιαζομένων δωματίων δίπλα στα μεγάλα ξενοδοχεία. Χώρα ελεύθερων επαγγελματιών με γραφεία ολιγομελή. Χώρα υπηρεσιών, ατομικών επιχειρήσεων και έλλειψης διεθνούς ανταγωνιστικότητας σε παραγωγή προϊόντων. Υπήρξαμε ως οικονομία μεθυσμένοι επί δεκαετίες στο κενό μεταξύ υπεραξίας/υπεραπόλαυσης, εκεί δηλαδή που το νόημα του δανεικού χρήματος, του χρέους, τέμνεται με την λογική της ανάλυσης κόστους/οφέλους . Εκεί που χάνεται η σχετική αξία του μακροπρόθεσμου έναντι του βραχυπρόθεσμου αποτελέσματος.

Θα χρειαστεί να πιάσουμε χαρτί και μολύβι μετά τον κορονοιό (ή μάλλον πριν λήξει η πανδημία) όχι για να σχεδιάσουμε την πολυδιαφημισμένη εθνική αναπτυξιακή στρατηγική, αλλά για να γράψουμε με ρεαλισμό τα νούμερα που θα αντιμετωπίζει ο καθένας στην καθημερινότητα του, στο μαγαζί και στο γραφείο του : τις δόσεις, τον μισθό, τον τζίρο, τους φόρους, τα κόστη, τους χρόνους. Αυτή την φορά όμως πρέπει να δράσουμε ως συμπεριφοριστές οικονομολόγοι όχι ως ψυχροί λογιστές. Και να προσαρμόσουμε τις προσδοκίες μας στην γενική καθίζηση που υπέστη η οικονομία (όχι μόνο η δική μας φυσικά). Δεν χρειάζεται απαισιοδοξία αλλά αντισταμινικό φάρμακο στην χρόνια αλλεργία μας να σχεδιάζουμε συνετά και ρεαλιστικά.

Τράπεζες και Κράτος θα αναγκαστούν να παίξουν για αρκετό καιρό έναν νέο ρόλο και όχι να αρκούνται οι λειτουργοί τους σε άρθρα για το ’’μέλλον που έρχεται’’. Οι πρώτες, παρά τα αυξανόμενα κόκκινα δάνεια και τα κεφάλαια χαμηλής ποιότητας που τις συντηρούν, πρέπει να δανείσουν επιτέλους τα οποία βιώσιμα πλάνα επενδύσεων. Και όχι μόνο των ισχυρών και γνωστών ομίλων. Το Κράτος, παρά τον εξωφρενικό δανεισμό του ( 200%), θα πρέπει εκτός από καθολικός εργοδότης, για όσο καιρό χρειαστεί ακόμα, να μεταμορφωθεί και σε great spender όπως λέμε στα οικονομικά. Να ξοδέψει δηλαδή λεφτά για δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές ώστε να δουλέψει ο κόσμος που θα χάσει την απασχόληση του λόγω απολύσεων και τεχνολογικής ανεργίας.

Καταλήγω: Αν η οικονομία παραμείνει επί μακρόν εγκλωβισμένη μέσα στις οθόνες και στην διαδικτυακή προσφορά και ζήτηση, αν πιστέψουμε ότι τα λουκέτα θα γεννήσουν εισοδήματα για όλους, λόγω των e-shops, τότε η χώρα θα αναγκαστεί ξανά να καθίσει στο ανάκλιντρο της παγκοσμιοποίησης για να απαλλαγεί από τος υπερεγωτικές προσταγές του καπιταλισμού. Και αυτή την φορά θα αντιμετωπίσει την ωμή πραγματικότητα που ήδη ξεκίνησε με την βίαιη εισαγωγή της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης και της ψηφιακής παραγωγής εντός της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Ο αναγκαίος ψηφιακός μετασχηματισμός, η επιδότηση της καινοτομίας και οι σχεδιασμοί των διεθνών ελιτ για την ’’μεγάλη επανεκκίνηση’’ μοιάζουν οδοί διαφυγής στο μέλλον. Αλλά, δεν θα κουραστώ να το γράφω, θα είναι ανώφελα ευχολόγια αν πρώτα δεν διασφαλίσουμε το εισόδημα του καθενός ώστε να μπορεί να ζει αξιοπρεπώς χωρίς την σύγχυση επιθυμίας/ανάγκης μέσα στον χωροχρόνο του οικονομικού συστήματος...

Ηλίας Καραβόλιας – European Business Review